حوزه علمیه باقرالعلوم (علیه السلام) شهرقدس-تهران

مشاور  حوزه علمیه باقرالعلوم(ع)؛

کرامت انسانی راهی روشن در هدایت انسان ها

اورنگ گفت: انسان یک موجودی است که با کرامت خلق شده وکرامت انسانی نشئه ای از وجود ذات باری تعالی در وجود انسان است اما علاوه بر آن او می تواند با استفاده از قوه عقل و اختیار کرامت بیشتری را کسب کنند

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی قدس خبر، کرامت انسانی مبدا و مبنای بسیاری از حقوق آدمی است چرا که حق حیات در زندگی، رشد و شکوفایی شخصیت انسانی را در بردارد. خبرنگار سرویس آئین و اندیشه قدس خبر، در این زمینه گفت و گویی با زیبا اورنگ، مدرس حوزه علمیه حضرت باقرالعلوم(ع) انجام داده است.

کرامت انسانی به چه معناست؟ 

واژه کرامت به معنای بزرگواری، شرافت و موجودی که برکت و خیر در وجود او نهفته است. همانطور که در قرآن کریم آمده است، وقتی که خداوند انسان را خلق کرد، گفت و گویی بین خداوند و ملائکه صورت گرفت. باری تعالی در آفرینش انسان به خود احسنت گفت«فتبارک الله احسن الخالقین». پس اگر بخواهیم همین آیه را بسط بدهیم ما در هیچ خلقتی سراغ نداریم که حضرت حق اینگونه به خود احسنت گوید، به جزء زمانی که انسان را خلق کرد.

طبق آیات الهی این موجود مبارک در وجود خود کرامتی ذاتی نهفته دارد که او را از سایر موجودات مستثنی می کند و سپس می فرماید وقتی که انسان را خلق کردم از روح خود در او دمیدم، این دلیل دوم بر اینکه نشئه ای از وجود ذات باری تعالی در وجود انسان است.

آیا انسانها در داشتن کرامت انسانی یکسان هستند؟ 

در آیات قرآن کریم و آموزه های اسلام دو گونه کرامت برای انسان بیان شده است، یکی کرامت انسانی و دیگری کرامت اکتسابی. کرامت ذاتی که خمیر مایه وجود علم اسماء و شایستگی ذاتی که در وجود همه انسان ها یکسان است. خداوند می فرماید :« انسان خلیفه من روی زمین است».

در مقابل کرامت اکتسابی، کرامتی که انسان خود باید کسب کند و در بین انسان ها متفاوت است. وقتی که انسان خلق می شود در روی زمین تکلیف می یابد با شریعت و مبانی، بایدها و نبایدها آشنا شود و از این طریق بتواند مراحل کرامت را کسب کند. مراحل کسب کرامت اکتسابی به محیط زندگی والدین ،تغذیه و عوامل دیگری بستگی دارد.

با توجه به کرامت اکتسابی و ذاتی، چه عواملی باعث سقوط انسان ها می شود؟ 

علاوه بر آیات قبل که دلالت بر ذاتی و اکتسابی بودن کرامت دارد، اشاره به دو شاخصه عقل و اختیارکه خداوند به انسان داده، هیچکس نمی تواند اذعان کند من عقل ندارم(بی عقلی جنون است که دیگر تکلیفی ندارد). انسان با عقل و اختیاری که خداوند به او داده می تواند انتخاب درست و شایسته ای داشته باشد. معیارهایی که خود شخص باید تصمیم بگیرد از عقل و اختیارش در چه محیطی و چگونه استفاده کند.

با اشاره به آیه ” فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا”پس این دو سلاح عقل و اختیار موجب می شود انسان به مراحل رشد و تعالی برسد و تفاوت در چگونگی انتخاب این دو شاخصه عقل و اختیار است که باعث تفاوت های فردی می شود.

انسان چگونه می تواند کرامت انسانی خود را ارتقاء دهد و چه تاثیری بر زندگی دنیوی و اخروی او دارد؟

در این باره به مکتب اومانیسم که در برابر مکتب اسلام است باید اشاره کرد. هر دو این مکاتب به عقل و اختیار اعتقاد دارند. اما در مکتب اسلام خداوند به خاطر کرامت و جایگاهی که برای انسان قائل شده علاوه بر این شاخصه های دیگری نیز به او داده است. معیارهایی چون اوامر و ناهی، بایدها و نبایدها، اعتقاد به توحید، اعتقاد به وحی و روایات. انسان با استفاده از این ابزارها در چهارچوبی که برای او معین شده می تواند راه خود را انتخاب کند.

در مکتب اومانیسم می گوید انسان درسته است که عقل و اختیار دارد اما انسان خودش، چیزی که دوست دارد نه اینکه یک نیروی مافوق طبیعی برایش تعیین کند. در اینجا می بینیم که هوس و شهوت بر عقل و اختیار غلبه می کند و زندگی او را به زوال و نابودی می کشاند.

با اعتقاد به آیه “الدنیا مزرعـه الآخره “، اگر انسان آن چیزی که نفسش می گوید عمل کند، بدون توجه به عواقب آن و بدون توجه به دیگران نمی تواند از کرامت انسانی برخوردار باشد. اما اگر او با سلاح عقل و اختیار و زیر مجموعه ای از شاخصه هایی که در بایدها و نبایدها و مبانی دینی وجود دارد، می تواند طبق فرمایش قرآن به حیات طیبه دست یابد.

حقوق متقابل انسان ها از دیدگاه قرآن با توجه به موضوع کرامت چیست؟

از دیدگاه اسلام اگر بخواهیم حقوق متقابل انسان ها را نسبت به هم بیان کنیم، می تونیم با اعتقاد به دو معیار عقل و اختیار و زیر شاخصه هایی که گفته شد، بررسی کنیم. در مواجه با کسی که از آن پیروی نمی کند شاهد حالت تهاجمی هستیم.

انسان در مکتب اومانیسمی، با دوست داشتن بدون توجه به حقوق دیگران هدف خود را دنبال می کند. صرف اینکه اختیار دارم هر طوری که دوست دارم رفتار کنم ولی در اسلام رفتارش را با عقل و اختیار 

و معیارهایی که برای خودش قائل هست دنبال می کند و سعی دارد به عزت نفس خود آسیب نرساند و-به حقوق دیگران تجاوز نکند و بر اساس این تفکر به عزت انسانی خود و دیگران احترام می گذارد.

مدرس حوزه با تاکید بر سخنان اخیر مقام معظم رهبری، تصریح کرد: می توانیم با مطالعه و فهمیدن تئوری ها، تجربیات و نظرات دیگران و با استفاده از دو ابزار عقل و اختیار، به افزایش بصیرت و آگاهی در بین ملت ها شاهد رشد و شکوفایی حقوق انسان ها نسبت به همدیگر باشیم.